Эрдэнэт үйлдвэрийн БЯЦХАН ЕРТӨНЦ

Эрдэнэт үйлдвэрийн харьяа бүтэн өнчин хүүхдийн асрамжийн “Энэрэл” төв энэ жил 28 дахь жилдээ үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Энэ хугацаанд 300-аад хүүхдийг амьдралын замд үдсэн буянт газрыг сурвалжлахаар зорилоо. Байрны гаднах өнгөө шинэчилсэн нь холоос тод үзэмжтэй. Хүүхдүүд үүдэнд байрлуулсан шингэнээс сурмаг гэгч нь авч гараа ариутган гүйлдэнэ. Хичээлийн танхимаар түрүүлж орлоо. Өглөөний ээлжийн хүүхдүүд энд гэрийн даалгавраа хийцгээж, ойлгоогүй хичээлийг нь багш нь давтан зааж байв. Онцгой дэглэмийн шаардлага, зохион байгуулалтыг ягштал баримталж буй нь илт. Хүүхдүүд хоорондоо хол зайтай суух бөгөөд бүгд амны хаалтаар жигдэрчээ. Сургалтын танхим нь дутуу юмгүй бүрэн агаад саруулхан цэмцгэр. Бүтэн өнчин хүүхдийн асрамжийн газар гэхээр уруу царайтай, дорой дуутай багачуул хайр нэхсэн харцаар тосож угтахаар төсөөлсөн минь эндүүрэл байв. Цэвэрхэн, бүр томхнууд нь загварлаг гэмээр хувцасласан, нүдний гал нь бөхөөгүй, цовоо дуутай хүүхдүүд асуултад цаанаа л нэг бодолтой, тулхтай хариулах нь зөв төлөвшлийн шинж.

Эднийд нэг ой, найман сартайгаас 19 насны 60 хүүхэд нэгэн гэр бүл болон амь сэтгэл нэгсэн амьдарч байна. Тэд зундаа “Хөдөлмөр” зусландаа амарч, өөрсдийн хэрэгцээний хүнсний ногоо, жимс, цагаан идээгээ базаахын зэрэгцээ амьдрах ухаан, ажилд суралцдаг. Энэ жилийн хувьд хүнсний нарийн ногоо түлхүү ургуулж, талбайгаа амраах зорилгоор төмс бага тарьжээ. Харин гүзээлзгэнийн гарц сайн байсан тул 80-аад литрийг түүж 50 гаруй шил чанамал хийсэн байна. Хүүхдүүд анх удаа сонгино, саримс тарьж үзсэн талаараа ам уралдан хуучиллаа. Саримсын ургалт санасанд нь хүрээгүй гэнэ. Өөрсдийн хүч хөдөлмөрөөр тарьж ургуулсан хүнсний ногоо хэрэглэхэд хоол илүү амттай санагддаг гэх. Багш, ажилтнууд нь багачуудаа шар сүүнд оруулж, айргаар биеийг нь шавшиж, элсэн дээр хөл нүцгэн гүйлгэх зэргээр дархлааг нь дэмжиж, өвлийг өвчин тусахгүй давах бэлтгэл хангадаг.

“Энэрэл” төвийн байрны дотор засвар дуусжээ. Удахгүй душны засвар эхлэх гэнэ. Эрдэнэт үйлдвэрийн удирдлагууд “Энэрэл”-ийн хүүхдүүдээ тав тухтай орчинд сэтгэл ханамжтай амьдрах бүхий л бололцоогоор ханган ажилладаг. Гар ариутгах санитол, амны хаалт хэрэгслийг гэхэд зургаан сараар зэхжээ. Дөрвөн газар нэмэлтээр телевиз байрлуулж, хүүхдүүддээ ТВ хичээл үзэх нөхцөл бүрдүүлжээ. Мөн тус төвийнхөн дотоод нөөц бололцоогоо ашиглан хичээлийн нэг багш нэмж ажиллуулж байна. Хоёр хүүхэдтэй айл багачуулаа сургууль, цэцэрлэгт нь зөөхдөө бачимдаж, барьц алдаж байхад энэ олон хүүхдийг нааш, цааш нь яажшуухан зөөж зохицуулдаг бол гэх бодол эрхгүй төрнө. 12-оос доош насны хүүхдүүдээ нарийн зохион байгуулалт, хуваарийн дагуу сургууль, цэцэрлэгт нь хүргэж өгч, авдаг гэнэ. Энэ жил хоёр хүүхэд шинээр сургуульд оржээ. Эднийх Мишээл нэртэй хоёр охинтой бөгөөд нэгийг нь том Мишээл, нөгөөхийг нь жижиг Мишээл гэж дуудна. Хичээлийн анхны өдөр багш нь “Миний охины нэрийг хэн гэдэг вэ?” гэж асуухад “Жижиг Мишээл” гэж хариулсан тухай багш нь ярихдаа “Эгэл айлын хүүхэд бол тэрний тэр гэж овог, нэрээ бүтнээр хэлэх байсан байх даа” гээд аньсага нь чийгтэв. Оюутнуудын хичээл хараахан эхлээгүй байгаа нь их дэм болж буй бололтой. Бага дүү нараа асарч эрхлүүлээд, хичээл номд нь тусалж зөвлөөд сэтгэл тэнүүн, халуун дулаан байцгаана. Өнгөрсөн намар таван хүүхэд сургуулиа тун амжилттай төгсжээ. Нэг нь МУБИС, гурван хүү нь Төмөр замын дээд сургууль, нэг нь МУИС-д элссэн байна. “Ер нь манайд 70-аас доош дүнтэй суралцдаг хүүхэд байхгүй” гэж эрхлэгч нь ам бардам ярьсан. Эрдэнэт үйлдвэр “Энэрэл” төвийнхөө оюутнуудын дөрвөн жилийн сургалтын болон дотуур байрны төлбөрийг төлж, хүссэн мэргэжлээ эзэмших боломжоор хангадаг. Хэдийгээр асрамжийн газрын нийтлэг журмаар хүүхэд 18 нас хүрээд бие даан гарах ёстой боловч “Энэрэл”-ийнхэн ихэнхдээ ажил, амьдралд хөл тавьтлаа эндээ сэтгэл хорогдоно. Амьдрал дээр гараад ч эргэх холбоо тасардаггүй гэнэ. “Энэрэл” төвөөс өрх тусгаарласан олон залуу одоо Эрдэнэт үйлдвэрт ажиллаж байна. Эхлээд гарсан хүүхдүүд нь 40 хүрсэн идэр залуус болжээ. Тэд дүү нараа эргэж, аль болох тус дэм үзүүлэхийг хичээнэ. “Би сүлжээний инженер юмаа, дүү нартаа компьютерийн хичээл зааж өгөх гэсэн юм”, “Би номын сан байгуулж өгье” гээд л ирдэг гэнэ. Өнгөрсөн зун эднийх аймгийн арслантай болсон. Хоёр настай байхдаа асрамжийн төвд ирж, “Энэрэлийн” гэх хүмүүжлээр төлөвшиж, спортод хөл тавьсан залуу Орхон аймгийн наадамд түрүүлчхээд хамгийн түрүүнд байрандаа ирж багш нартаа хүндэтгэл үзүүлсэн. Дараа нь “Хөдөлмөр” зусландаа очиж дүү нартайгаа өнжихдөө туниа муутай жаахан хүү байснаа дурсан ярьж хүүхэд багачуудад хүсэл мөрөөдөлдөө хүрэх зорилго тэмүүллийг өгчээ. Ийм л чин сэтгэл, нандин холбоо үл тасарна.

Эрдэнэт үйлдвэрийн БЯЦХАН ЕРТӨНЦ

Биднийг очиход ХАБЭА-н хэлтсээс эднийд шалгалт ирсэн байв. Комиссын гишүүн “Нойлын өрөөнд ус асгарсан байна” гэж ширүүлэхэд “Энэрэл” төвийн эрхлэгч М.Майцэцэг “Олон хүүхэдтэй айлд иймэрхүү юм байлгүй дээ” гэж учирлана. “Хүүхдүүдийн орны даавуу муудсан байна, солих хэрэгтэй” гэхээс өөр онцгой үүрэг өгсөнгүй. Нэг өрөөг шагайвал дэрсхэн хоёр том охин саяхан энд ирсэн ой гарантай дүүгээ саатуулан тоглож байна. Нэгийг нь зүс таних. Өнгөрсөн шинэ жилийн баяраар “Энэрэл”-ийн хүүхдүүд авахыг хүссэн бэлгээ бичсэн захидлын хариуг үйлдвэрийн удирдлагууд хүргэж өгсөн юм. Жаахан охид хүүхэлдэй, эрэгтэй хүүхдүүд тоглоомон машин, сагсан бөмбөг, унадаг дугуй гээд хөвөрсөн. Тэр дунд “Шинэ гар утастай болмоор байна” гэсэн хүсэл бичиж, хамгийн том бэлэг авсан охин мөн байв. Жаахан нь харваас тэжээлийн дутагдалтай, асаргаа дутсан нялх “амьтан”. Жижигхэн хөлийг нь үнсэн инээлгэх гэж нэг нь хичээнэ. Нөгөө нь энгэртээ наан эрхлүүлж эгээ, ээж нь мэт эвийлнэ. Охидтой цөөн хором ярилцахад хоёулаа сэтгэл зүйчийн мэргэжлээр сурч буй оюутнууд гэнэ. Багаасаа сэтгэлийн зовлон амсаж өссөн болохоор өөртэйгөө адил хүүхдүүдэд туслах зорилгоор мэргэжлээ сонгожээ. “Ирээдүйн амьдралаа хэрхэн төсөөлдөг вэ?” гэсэн миний асуултад тэр “Сайн ээж болоод элэг бүтэн сайхан амьдарна гэж боддог” гэж хариулсан. Ингэж л тэд нэгэн эхийн хэвлийгээс мэндлээгүй ч заяа тавилангийн эрхээр төрснөөс өөрцгүй эгч, дүүс болж ижилддэг. Дээхэн үед “Энэрэл” төвийн хүүхэд 150 хүрч байсан гэдэг. Сүүлийн үед нийгэм өөрчлөгдөж, стандарт яригддаг болсон учраас 60 хүүхдээс хэтрүүлэхгүй барих болжээ. Гэсэн ч жил бүр 3-4 хүүхэд шинээр ирдэг байна. Улсын хэмжээнд нийгмийн хариуцлагатай байгууллагын жишиг тогтоогч Эрдэнэт үйлдвэр “Энэрэл” төвийн хүүхдүүдээ мөрөөдлийн аялалд гаргаж, олон улсын “Найрамдал” зусланд амрааж, Нийслэлд үзвэр үйлчилгээ үзэх хүртэл боломжоор ханган эрхлүүлдэг. Энэ жил тэдэнд зориулж спорт заал шинээр барьсан. Хэдхэн жилийн өмнө энэ төвөөс гарсан залуус гэр бүл зохиоход Эрдэнэт үйлдвэр хоёр өрөө байр бэлэглэж байсныг ч тодхон санаж байна. Уул уурхайн хүнд үйлдвэрийн дэргэд хүүхдэд ээлтэй, хэрэгтэй, тухтай бүхнийг цогцлоосон бяцхан ертөнцөд өсөж хүмүүжих багачууд бүхэн хайр татам байна.

М.ОДГЭРЭЛ