Хосолсон тээврийн системийг уурхайдаа нэвтрүүлнэ

Эрдэнэт үйлдвэрийн Ил уурхайн нөөцийг өсгөх, Мөчлөгт урсгалт тээврийн технологийг нэвтрүүлэх төслийн ажлуудыг Эрдэнэт үйлдвэрийн Ерөнхий захирлын ажлын албаны зөвлөх, Техникийн ухааны доктор,  Дэлхийн уул уурхайн конгрессийн гишүүн, Монгол улсын гавьяат уурхайчин,  Н.Бямбадорж хариуцан ажиллаж байгаа юм. Төслийн ажлууд ямар шатанд явж байгаа тухай тодрууллаа.

-Ил уурхайн нөөцийг өсгөх, Мөчлөгт урсгалт тээврийн технологийг нэвтрүүлэх төслийн ажлууд хэрхэн үргэлжилж байна?

-Хүдрийн нөөцийг өсгөх, хүдрийн биетийн хил хязгаарыг нарийвчлан тогтоох зэрэг геологи хайгуулын ажлууд, график төлөвлөгөөний дагуу тасралтгүй хийгдэж байна. 2017 оны бизнес төлөвлөгөөний дагуу энэ онд 5,6 сая ам долларын өртгөөр нийт 30 мянган уртааш метр хайгуулын өрөмдлөг хийхээс эхний найман сарын байдлаар ажлын гүйцэтгэл 70 хувьтай байна.  Ил уурхайд Мөчлөгт урсгалт тээврийн технологийг хөрс болон хүдэр дээр нэвтрүүлснээр хүдэр олборлолтын өөрийн өртгийг 20 хувь бууруулна, жилд дунджаар 20 сая доллар хэмнэгдэх тооцоо гарсан.  Төслийн ажлын төлөвлөгөө, техник эдийн засгийн үндэслэлээ  Эрдэнэт үйлдвэрийн удирдлагууд, Төлөөлөн удирдах зөвлөлд  танилцуулсан. Зөвшөөрөл авсан тохиолдолд тендер зарлах ажил хийгдэнэ.

-2005 оноос энэ төслийн ажлыг эхлүүлэхээр ярьж хэлэлцэж байсан, та Ил уурхайн дарга байх тэр цагаас л яригдсан асуудал, өнөөдөр биеллээ олж байгаа нь талархалтай хэрэг ээ ?

-Олон жил энэ ажлыг хийхээр төлөвлөн судлаж, хэлэлцсэн дээ. 2005 он  цаг хугацааны хувьд арай эрт байсан юм. 2010 оноос судалгааны ажлаа хийж, ярилцаж, 2014 онд нэг удаа тендер зарласан юм. Тэр нь тал талдаа л зөрчилтэй байсан учир хүчингүй болсон л доо. Ажил үргэлжилсээр, нэмэлт судалгаа хийж, сайтар боловсруулан цаасан дээр бэлэн болгосон. Энэ онд багтаж тендер зарлан 2018 оноос хэрэгжүүлж эхлэхэд 15 жилийн дотор 218 сая доллар хэмнэх урьдчилсан тооцоо гарсан.

-Мөчлөгт урсгалт тээврийн технологийг эхний ээлжинд хөрсөнд нь суулгана гэхээр яг яах юм бэ?

-Бид Мөчлөгт урсгалт тээврийн технологийг гүйцэтгэхдээ  хоёр үе шаттай тавих юм. Эхний ээлжинд хөрсөнд нь тавих юм. Хөрсний овоолгон дээр одоо тээвэрлэж байгаа авто тээврийн зайнаас 2,5 км багасгаж туузан дамжлага оруулж байгаа юм. Ингэсний дараа нөөцөө ахиулан хил хязгаарыг нь тодорхой болгосон тохиолдолд  хүдэр дээр тавихад систем бүрэн ажиллаж эхлэнэ.

–Тэгэхээр уурхайн нөөцийг техник эдийн засгийн үндэслэлээр нарийвчлан тогтоох нь чухал болох нь ээ ?

-Эрдэнэтийн уурхайн биет дээр судалгаа хийхэд ашиглаж болох хүдрийн нөөц өсөж дунджаар 40 жил биш 60 жил байж болох нь гэсэн таамагтай байна.  Өрөмдлөг, хайгуулын ажил хийгдэх явцад энэ тоо ер нь батлагдаж байна. Эрдэнэт үйлдвэрийн уурхайн Баруун-Хойд болон Төвийн ордын хүдрийн нөөц, баялгийн хэмжээг өсгөх, уурхайн оновчлолыг сайжруулахын тулд стратеги хөгжлийн бодлогыг цогцоор нь авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай. Энэ нь дутуу судлагдсан хүдрийн биетүүдийг нарийвчлан нөөц баялгийг өсгөн нэмэгдүүлэх, хэтийн төлөвтэй зэс молибдений хүдрийн зангилаа, геологийн тогтоц бүхий талбай,стратегийн ордын хил хязгаарыг шинэчлэн тогтоох шаардлагатай гэсэн үг. Ингэснээр илрүүлсэн болон таамагласан баялгийг тодотгох хайгуулын ажлыг эрчимтэй үргэлжлүүлэх юм. Нөөцийн ангилал, зэрэглэлийг ахиулж, түүхий эдийн хэмжээг нэмэгдүүлэн үйлдвэрийн насжилтыг 20 жилээр нэмэгдүүлж, нийтдээ 60 орчим жил тогтвортой ажиллах боломжийг бүрдүүлэх юм.

 -Уурхайн гүн доошлох тусам хүдрийн агуулга буурдаг. Уурхайчин хүний хувьд энэ асуудалд та санаа зовдог уу?

-Хүдрийн агуулга хэтэрхий их огцом буурвал үр ашиггүй зардал нэмэгдэнэ. Дэлхийн зах зээл дээр зэсийн үнэ ханшийн хэлбэлзлээс бас шалтгаална л даа. Зарим газраас ядуу, заримаас нь баян хүдэр гарч ирнэ. Иймээс л уурхайн хил хязгаарыг оновчтойгоор дахин тогтоох, техник эдийн засгийн үндэслэлээ нарийвчлан тогтоох ажил чухал байгаа юм.

-Мөчлөгт урсгалт тээврийн технологийг нэвтрүүлнэ гэхээр яг ямар ямар техник, технологи суурилуулах юм бэ?

-Мөчлөгт урсгалт тээврийн технологийг уурхайн бутлуур, туузан дамжлагын систем гэлцдэг. Манай улсын уул уурхайн хүрээлэн, их сургуулиуд “Мөчлөгт урсгалт тээврийн технологи” гэж нэрлэдэг.  Самосвалаар ачиж ирсэн хүдрийг бутлуураар бутлан, бутлагдсан хүдрийг туузан дамжлагаар зөөж буулгахыг л “Мөчлөгт урсгалт тээврийн технологи” гэж хэлж байгаа юм. Уулын цул тээвэрлэлтэд Мөчлөгт урсгалт тээврийн технологийг авто тээвэртэй  хосолсон системийг нэвтрүүлнэ. Ингэснээр л хүдэр олборлолтын өөрийг өртгийг дунджаар 20 хувиар  бууруулна. Жилд дунджаар 20 гаруй сая ам.доллар хэмнэгдэх юм.

-Та Эрдэнэт үйлдвэрт анх хэдэн онд ямар ажлаар орж байсан бэ. Үйлдвэрт олон жил ажилласан туршлагатай хүмүүсийг зөвлөхөөр ажиллуулж, та нарын мэдлэг чадвараас залуучууд нь өвлөж авах боломжтой нь их сайхан санагддаг.

-Би Эрдэнэт үйлдвэрт 1980 онд Уулын инженер, маркшейдерээр Ил уурхайд ажилд орж байсан. Ил уурхайн даргаар 1999-2016 он хүртэл ажилласан.  Одоо Эрдэнэт үйлдвэрийн Ерөнхий захирлын Үйлдвэрлэл, шинэ техник технологи хариуцсан зөвлөхөөр ажиллаж байна. Надад энэ хоёр төслийг хянаж, төслийн зөвлөхөөр ажиллах боломжийг олгосонд баярлаж явдаг. Эхлүүлсэн ажлаа дуусгаж үр дүнг нь үзэх боломжтой болсон. 2017-2019 онд буюу хоёр жилийн хугацаанд багтаан Мөчлөгт урсгалт тээврийн технологийг Ил уурхайд нэвтрүүлэхээр ажиллаж байна.  Дээрх яригдаж байгаа хоёр төсөл манай үйлдвэрийн бүтээн байгуулалтын нэг хэсэг болно. Манай  багт мэргэжлийн, чадварлаг олон залуус хамтарч ажиллаж байгаа.

-Цаг зав гаргаж, шинээр нэвтрүүлэх үр ашиг бүхий төслийнхөө талаар мэдээлэл өгсөн танд баярлалаа.

-Та бүхэнд ч гэсэн баярлалаа.

Ярилцсан сэтгүүлч А.Бямбамаа